Cumhuriyet’in ilanından sonra gerçekleştirilen en kıymetli ihtilallerden biri olan harf ihtilalinin yıl dönümünü kutluyoruz. 94 yıl evvel bugün Meclis Arap alfabesi yerine Latin harflerini temel alan Türk alfabesini kabul etti.
Türkiye Harf İhtilali’nin 94’üncü yıl dönümünü, AKP Küme Başkanvekili Yetenekli Ünal’ın sarf ettiği “Cumhuriyet; bizim lügatimizi, alfabemizi, lisanımızı hasılı bütün düşünme setlerimizi yok etmiştir” kelamlarının yarattığı tartışma ortamında kutluyor.
1 Kasım 1928 günü, ‘Türk Harflerinin Kabul ve Tatbiki Hakkında Kanun’un kabul edilmesi ile Türkiye Latin alfabesine geçerek büyük bir ihtilal yaptı. Kanun, 3 Kasım 1928 günü Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi. O güne kadar kullanılan ve yazımı son derece güç olan Arap alfabesi sona erdi. Latin harflerini temel alan Türk alfabesi yürürlüğe girdi.
Türkler 10. yüzyıldan itibaren İslam dini ile birlikte Arap alfabesini de Türkçe ses sistemine uyarlayarak benimsemişlerdi. Bunu izleyen 900 yıl boyunca Türkçenin Batı ve Doğu lehçeleri, Arap alfabesinin Türkçeye uyarlanmış bir biçimi ile yazıldı. Latin alfabesine geçişle birlikte 1923 yılında yüzde 2.5 olan okuma yazma oranı giderek arttı ve 1935 yılında yüzde 20.4’e yükseldi.
8 Ağustos’ta Mustafa Kemal Atatürk Sarayburnu’nda, halka kendi yazdığı ve yeni Türk harflerinden oluşan konuşmasını yaptı. Akabinde bu ihtilalin münasebetlerini anlattı. 1 Kasım 1928’de TBMM’de maddeleşen harf ihtilali, 3 Kasım’da yürürlüğe girdi. 1 Ocak 1929’dan sonra devlet dairelerinin eski yazıyı kullanmaları yasaklandı.
ÖNCE SAYILAR DEĞİŞTİ
28 Mayıs 1928’de TBMM, 1 Haziran’dan itibaren resmî daire ve kuruluşlarda memleketler arası sayıların kullanılmasına yönelik bir yasa çıkardı. Harf ıslahatı için bir komite kuruldu. Atatürk, “Bu ya üç ayda olur ya da hiç olmaz” diyerek vakit kaybedilmemesini istedi. Alfabe tamamlandıktan sonra 9 Ağustos 1928’de Atatürk, yeni harfleri CHP’nin Gülhane’deki galasına katılanlara tanıttı. Daha sonra da milletvekillerine, üniversite öğretim üyeleri ve edebiyatçılara yeni alfabe tanıtıldı. Ağustos ve eylül aylarında da Atatürk farklı vilayetlere giderek yeni alfabeyi halka anlattı. Türkiye 1 Kasım’da da resmen yeni alfabe ile tanıştı.
News
